Είχα επιδοθεί σε pointless surfing εχτές, ξέρετε, αυτό που κάνουμε όλοι, που από κλικ σε κλικ μπορείς να βρεθείς από ενημερωτικό site σε site για κηπουρική, ή ακόμα σε site παραθρησκευτικής οργάνωσης. Μη γελάτε, μου έχει συμβεί και αυτό. Βρέθηκα λοιπόν στο Ελληνικό Αρχείο, όπου μπορείς να δεις online Ελληνικές ταινίες από το '50 μέχρι σήμερα. Καλά μέχρι εδώ, μιας και ποτέ δεν ξέρεις, μπορεί να πετύχω καμιά ταινιούλα που δεν έχω δει και που ίσως να έχει πλάκα, όπως για παράδειγμα Το Κακό που ήθελα να το δω αλλά δεν τόλμησα ποτέ να πάω σε σινεμά και να πληρώσω για τη πάρτη του.
(Ρε παιδιά, τι είναι σήμερα και σφυράνε τα παπόρια στο λιμάνι;;;)
Πριν λοιπόν αρχίσω να ψάχνω μήπως βρω τίποτε της προκοπής, μου σκάει να πάω στη δεκαετία του '80 και να δω τους τίτλους των ταινιών. Και τα είδα όλα.
"Γκομενάκια στα θρανία"
"24 ώρες με έναν σταρ"
"Χούλιγκανς: Κάτω τα χέρια απ' τα νιάτα"
"Μαντέψτε τι κάνω τα βράδυα: Ο Ανοιχτομάτης"
"Έλα να αγαπηθούμε ντάρλινγκ - Έλα να γυμνωθούμε ντάρλινγ" (!!!)
"Τα τούβλα"
"Τα ναρκωτικά"
"Ο κοντός με το παπάκι"
"Μάθε παιδί μου μπάσκετ" (!!!)
"Ο πρωτάρης μπάτσος και η τροτέζα"
Και φυσικά "Ρόδα, τσάντα και κοπάνα" από νο 1 μέχρι νο 666.
Ομολογώ ότι γέλασα με τη ψυχή μου, μόνο και μόνο διαβάζοντας τους τίτλους. Ομολογώ επίσης ότι εκείνη τη χρυσή εποχή της βιντεοκασέτας, κυκλοφορούσαν οι κόπιες τους σαν πρέζα στο νησί, οπότε θέλοντας και μη έχω δει σχεδόν τις περισσότερες. Ομολογώ επίσης, χωρίς ίχνος ντροπής πλέον μιας και έχει παρέλθει το αυτόφωρο, ότι ακόμα με στοιχειώνει το παρακάτω:
Ναι, ξέρω. Οι περισσότεροι από εσάς με γαμωσταυρίζετε αυτή τη στιγμή, αλλά κάνω καθρεφτάκι χεχεχε. Πω ρε φίλε, τι μορφή που ήταν η Παγκράτη τελικά; Πόσο θεούλα;
Γκουχ-γκουχ, πάμε παρακάτω.
Ναι, οκ, ήταν φτηνές. Ήταν υποκουλτούρα. Ήταν μια μαλακία και μισή χωρίς σενάριο, πλοκή, χαρακτήρες. Σου έκαιγαν τα εγκεφαλικά κύτταρα και όταν τελείωνε η κασσέτα σε άφηναν στεγνό και χαζεμένο. Σίγουρα.
Σερφάροντας στη δεκαετία του '00 όμως έπεσα πάνω σε αυτό:
ΓΑΜΩ ΤΗ ΤΥΧΗ ΜΟΥ ΓΑΜΩ!!!
ΓΑΜΩ ΤΟ ΦΕΛΕΚΙ ΜΟΥ, ΤΟ ΚΕΡΑΤΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΜΟΥ!!!
ΓΑΜΩ ΤΟ... ΓΑΜΗΜΕΝΟ ΓΑΜΗΔΙ ΤΟΥΣ!!!
Εξηγούμαι.
Έχω δει πολύ κινηματογράφο στη ζωή μου. Πολύ όμως. Με συναρπάζουν τα σύμπαντα των Argento, Cronenberg, Lynch, Greenaway, von Trier και γενικότερα αναζητώ το "διαφορετικό", το "εξωπραγματικό", το σεναριακά ανέφικτο. Βλέπω ταινίες τύπου "Saw" καταβροχθίζοντας ποπ-κορν και βάφοντας τα νύχια μου. Δεν με ενοχλεί ούτε η σπλατεριά, ούτε η διαστροφή, ούτε ο τρόμος. Ομολογώ ότι έφτασα στα όριά μου με το Antichrist του von Trier, όχι όμως επειδή το βρήκα λανθασμένα δομημένο, σεναριακά κενό, σκηνοθετικά απαράδεκτο ή εικαστικά κακό, αλλά απλώς μου προκάλεσε ψυχολογικό σοκ. Οκ, είναι και αυτό μέσα στο παιχνίδι. Το ίδιο σοκ είχα πάθει και με το Irreversible του Noel και με το Oldboy του [insert name of Korean director within brackets].
Καλώς ή κακώς ο παράγοντας "σοκ" (σε οποιαδήποτε μορφή) στον κινηματογράφο είναι πλέον ένα αναπόσπαστο στοιχείο της σεναριακής και σκηνοθετικής δομής και μερικές φορές καθορίζει και τη τύχη μιας ταινίας απέναντι στο κοινό της. Δεν μου λέει κάτι το να πάω να δω μια ρομαντική κωμωδία όπου θα ξέρω ότι κατά 100% ο πρωταγωνιστής θα παντρευτεί τη πρωταγωνίστρια στο τέλος και θα ζήσουν σε ένα σπίτι στην εξοχή με άσπρο φράκτη, 3 σκυλιά και 5 παιδιά. Θα μου έκανε κλικ όμως αν το σπίτι ήταν στοιχειωμένο, η πρωταγωνίστρια έπασχε από διπολισμό και τα 3 σκυλιά έτρωγαν τον πρωταγωνιστή. Οκ, ακούγεται ανώμαλο, το ξέρω, αλλά είναι ένα twist που θα σου κρατούσε το ενδιαφέρον, ή έστω θα σε έκανε να γελάσεις.
Η περίπτωση του Κυνόδοντα είναι... περίπτωση. Είναι κατά την ταπεινή μου άποψη μακράν η χειρότερη ταινία όλων των εποχών. Είναι μια φτηνιάρικη αποτυχημένη αντιγραφή του Βορειοευρωπαϊκού κινηματογράφου, με ιδιαίτερη έμφαση την ξεπατικωτούρα του von Trier. Δεν ξέρω αν θα μπορούσα να πω κάτι καλό, αμφιβάλλω μάλιστα αν κατά τα γυρίσματά της είχαν working script στα χέρια τους, ή αν πίσω από τη κάμερα υπήρχε άνθρωπος για να τη χειριστεί. Δεν ξέρω με ποιά λογική αυτή η ταινία έφτασε μέχρι τις Κάννες. Μάλιστα το βρίσκω βαθιά προσβλητικό να στέλνουμε στο εξωτερικό ένα τέτοιο σκουπίδι για να μας εκπροσωπήσει. Δεν είχε τίποτε αξιοπρόσεκτο ή αξιομνημόνευτο. Δεν είχε σενάριο, η σκηνοθεσία ήταν μια ανύπαρκτη κακή κόπια static camera τύπου Ozu (o άνθρωπος ήταν ο πρώτος διδάξας στατικής κάμερας βλ. Tokyo Story), οι ερμηνείες ήταν νεκρές (τόσο νεκρές που μύριζες τη σαπίλα στο χιλιόμετρο) και ψυχαναγκαστικές, η δομή εξαφανισμένη και το χειρότερο όλων ήταν η θεματική της.
Ύμνος στην αρρώστια. Ναι, δεν λέω έχουμε δει και ταινίες του Bunuel με ανάλογες θεματικές, αλλά το να βασίζουμε μια "καλή" κριτική στα λεγόμενα του Bunuel ότι "το σινεμά οφείλει να ενοχλεί", αποτελεί αν μη τι άλλο ύβρη. Όχι καλέ μου κουλτουροκριτικέ, δεν εννοούσε αυτό που νομίζεις ο Bunuel. Κάπου χάθηκες στη μετάφραση και λανθασμένα θεώρησες ότι η κατά Bunuel "ενόχληση" δεν σημαίνει "προβληματισμός" αλλά "ξερνάω το χτεσινό μου δείπνο".
Ουσιαστικά ο Κυνόδοντας είναι ένα διεστραμμένο άρρωστο πορνό και τίποτε άλλο. Η έμφαση που δίνει ο Λάνθιμος στις πορνογραφικές σκηνές (επίτηδες δεν τις χαρακτηρίζω ερωτικές μιας και τους λείπει κάθε έννοια ερωτισμού) με κάνει να σκέφτομαι ότι ο τύπος καθόταν πίσω από τη κάμερα και μαλακιζόταν κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων και μοναδικός του αυτοσκοπός ήταν να κάνει και τον θεατή να τη βγάλει και να τη παίξει. Και το Romance της Breillat ήταν πορνό και σκληρό μάλιστα (ακόμα θυμάμαι με πόση αφέλεια πήγαμε με μια φίλη μου για να δούμε γαλλική κουλτουροταινία και σοκαρισμένες ανακαλύψαμε ότι ήταν μεν κουλτουροταινία, αλλά απόλυτα πορνογραφική) αλλά δεν ήταν εμετικά αποστειρωμένο και τόσο in-your-face ώστε να προκαλεί αποστροφή και απέχθεια. Λάνθιμε, σου έχω νέα. Κανείς δεν καύλωσε με το πορνό που παρουσίασες. Οκ, κάτι τυπάδες στις ψυχιατρικές πτέρυγες φυλακών μπορεί και να την πάτησαν, αλλά μάλλον φταίει το ότι έχουν να δουν γυναίκα πολύ καιρό και το ότι το βράδυ φαντασιώνωνται ότι πηδάνε τη μάνα τους.
Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η ταινία είναι ο καθρέπτης μιας νοσούσας κοινωνίας, αλλά έλα τώρα, πραγματικά... πόσες ελληνικές μικροαστικές οικογένειες κλειδώνουν τα παιδιά τους μέσα στο σπίτι; Το Κωσταλέξι του Λάνθιμου απέχει τόσο από τη πραγματικότητα όσο η Γη από τη Σελήνη. Αναρωτιέμαι τι είδους παιδική ηλικία και βιώματα μπορεί να έχει ένας τέτοιος άνθρωπος ώστε να έχει κατασκευάσει ένα τέτοιο αρρωστημένο σύμπαν μέσα στο μυαλό του και μάλιστα να προβάλει το φαντασιακό του στη θέση του αληθινού χωρίς να εξετάζει κατά πόσο είναι σωστά δομημένο. Το φαντασιακό όμως που προβάλεται βριθεί ματαιοδοξίας, μισανθρωπισμού και απανθρωπιάς. Δεν μπορώ να διακρίνω τίποτε άλλο πέραν του απόλυτου και βαθέος μίσους προς τους ανθρώπους και τις ίδιες τις κοινωνικές δομές. Δεν μου καίγεται καρφί για το γιατί και το πώς των χαρακτήρων της ταινίας. Ουσιαστικά, αντί να με κάνει ο Λάνθιμος να συμπάσχω μαζί τους και να τους λυπάμαι, κατάφερε το αντίθετο. Με έκανε να τους σιχαθώ, να τους μισήσω και να θέλω να τους κάψω ζωντανούς μέσα στη μικρή τους φυλακή ώστε να μη μεταφέρουν το μίασμά τους στον έξω κόσμο. Δεν τους αξίζει τίποτε άλλο από το θάνατο και τη λήθη.
Δυστυχώς και στην ταινία δεν άξιζε τίποτε περισσότερο από τη λήθη, αλλά έχουμε να κάνουμε με κλασσική περίπτωση εξύμνησης της υπέρτατης μαλακίας από αποτυχημένους σκηνοθέτες που έγιναν κριτικοί για να βγάλουν τα απωθημένα τους. Έλα, παραδέξου το μικρέ ανόητε κριτικέ που έχυνες τόνους σπέρματος από site σε site υπερασπιζόμενος τον Κυνόδοντα. Ουσιαστικά τη σιχάθηκες όπως θα σιχαινόσουν μια τρίχα στον κεφτέ σου, αλλά επειδή την είδες μικρός θεούλης και θέλησες να ασκήσεις τη δύναμή σου στα πρόβατα τους κινηματογραφόφιλους, τους πλάσαρες την απόλυτη μούφα ως απόλυτη ταινία μόνο και μόνο για να γελάς μετά με το πόσο μαλάκες είναι που σε πίστεψαν. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι πολλοί την πάτησαν. Από την άλλη, όταν ξέρεις πώς λειτουργεί το κύκλωμα των κριτικών στην Ελλάδα και ξέρεις ποιός πηδάει ποιόν, μπορείς να διαβάσεις πίσω από τις λέξεις και να αποφύγεις με νιντζιά τις παπαριές που σου προτείνει η κάθε κακιασμένη που προμοτάρει τον γκόμενό της.
Η ταινία δεν ήταν ποτέ τίποτε. Ουσιαστικά δεν εξετάζω αυτή, αλλά όλη την αρρώστια πίσω και γύρω της. Η ταινία θα μπορούσα να πω ότι ήταν για τον πούτσο καβάλα, αλλά σέβομαι το συγκεκριμένο όργανο και δεν του αξίζει κάτι τέτοιο. Με ενοχλεί αφάνταστα όμως το προμοτάρισμα της ανωμαλίας και της διαστροφής και το καμουφλάρισμά του πίσω και μέσα στη λέξη "τέχνη". Με ενοχλεί το προμοτάρισμα της ενδοοικογενειακής βίας σε μαλάκες που το χειροκρότησαν στις αίθουσες και που μπορεί να τους πέρασε κι από το μυαλό να το εφαρμόσουν στη γυναίκα τους ή στα παιδιά τους. Δεν λέω ότι θα το κάνουν, δεν ήταν τόσο δυνατή η ταινία, δεν της δίνω τέτοιο credit. Είναι όμως απίστευτα επικίνδυνη, όσο επικίνδυνη είναι η εκμάθηση συμπεριφορών με τη Παβλόφια πρακτική μέσα σε ένα Πανόπτικον. Οκ, μπορεί να μη καταλάβατε τι εννοώ και σόρρυ, είμαι όμως πολύ αηδιασμένη για να εξηγήσω.
Κάπου χάσαμε τη μπάλα. Τέχνη δεν είναι η κουτσουλιά περιστεριού πάνω σε λευκό καμβα. Το περιστέρι θα χέσει όπου βρει, so what? Όταν μου δίχνεις σκατά, σκατά θα δω, μη περιμένεις από εμένα να κάτσω να δακρύσω και να αναλογιστώ τη μαγεία της πέψης και του οργανισμού του περιστεριού. No way.
Get your game straight, καλλιτεχνάδες μου.
Και εσείς φιλότεχνοι, μάθετε να ξεχωρίζετε τα σκατά.
